Bây giờ, xin mời chư vị cùng chúng tôi làm chuyến hành hương từ Bắc vào Nam, đến từng chùa lễ Phật và chiêm bái những pho kim thân đức Bổn sư Thích Ca đã được tạo tác bằng những tấm lòng thành kính, tay nghề điêu luyện, kỹ thuật tinh xảo, tinh thần sáng tạo của nhiều thế hệ nghệ nhân Việt Nam, các vị trụ trì cùng sự đóng góp công sức, tịnh tài, tịnh vật của nhiều Phật tử gần xa.
Bên dưới đây là 28 pho tượng lớn về đức Bổn sư được tôn thờ ở 25 ngôi chùa từ Bắc vào Nam mà chúng tôi có duyên lành đến chiêm bái và chụp ảnh. Còn những pho tượng Phật quý, đặc sắc, tiêu biểu cho các tông phái, hệ phái Phật giáo thì rất nhiều, chúng tôi đã chọn lọc được hơn 2.400 tấm ảnh trong hơn 1 triệu files hình ảnh để đưa vào cuốn sách “Tượng Phật Việt Nam” xuất bản vào cuối năm 2011.
Tượng Phật đại diện cho kim thân Ngài ở đời. Ngài là đấng giác ngộ, là vị Đại Sư của muôn loài, hướng dẫn chúng sanh tu tập để tỉnh thức mà giải thoát khổ đau do tham sân si ở trong mỗi con người.
Dù tượng Ngài được tôn trí trong những không gian tâm linh có khi trái ngược nhau, nơi thì thâm u, nơi lại lộng lẫy; nơi thì hoành tráng, nơi lại giản đơn nhưng tự kim thân Ngài luôn toát ra sự nhiệm mầu, sự giải thoát và sự an lạc.
Là một Phật tử, chúng tôi nghĩ việc thờ tượng đức Bổn sư và chiêm bái hình ảnh Ngài là sự nhắc nhở việc rèn luyện tự thân về giáo pháp an lạc của Ngài để giải thoát và cầu phúc lành đến với mọi người, mọi loài.
Chùa Sóc Thiên Vương thường gọi là chùa Non Nước, tọa lạc ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, TP. Hà Nội. Ở chánh điện tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca bằng đồng đúc liền khối tại Ý Yên, Nam Định năm 2001. Pho tượng có trọng lượng 20 tấn, cao 5,3m; đài sen có trọng lượng 10 tấn, cao 1,35m; bệ đá cao 1,75m.
Chùa Thần Quang thường gọi là chùa Ngũ Xã, tọa lạc ở số 44, phố Ngũ Xã, phường Trúc Bạch, quận Ba Đình, TP. Hà Nội. Ở chánh điện tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca bằng đồng, được các nghệ nhân địa phương đúc từ năm 1949 đến năm 1952. Tượng cao 3,95m, nặng 10 tấn; tòa sen cao 1,45m, nặng 3,9 tấn.
Chùa Tây Phương có tên là Sùng Phúc Tự, tọa lạc trên núi Tây Phương, thuộc xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, TP. Hà Nội. Chùa nổi tiếng xưa nay về mặt kiến trúc và hệ thống tượng thờ. Pho tượng Tuyết Sơn bằng gỗ chạm, cao 1,80m là tác phẩm điêu khắc xuất sắc của dân tộc ở các thế kỷ XVII, XVIII.
Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên tọa lạc ở xã Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Ở chánh điện tôn trí tượng đức Phật Thích Ca bằng đá sa thạch có trọng lượng khoảng 14 tấn. Tượng có chiều cao 2,80m, tòa sen cao 1,33m, bệ cao 1,68m. Pho tượng đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 12-12-2007.
Chùa Tùng Vân tọa lạc ở thị trấn Thổ Tang, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Chùa có tôn trí pho tượng Phật Ngọc Thích Ca nguyên khối cao 2,1m, nặng 5 tấn, được tạo tác theo mẫu tượng đức Phật Thích Ca cổ của chùa, từ khối đá xanh nặng 18 tấn, cao 3,3m, rộng 2,1m, dày 1,2m ở Yên Bái do gia đình Phật tử Nguyễn Văn Phước cúng dường. Pho tượng được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 16-9-2011.
Chùa Phật Tích có tên là Vạn Phúc Tự, tọa lạc ở xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Chùa là một trung tâm Phật giáo Việt Nam thời Lý. Chùa còn giữ một số tác phẩm điêu khắc bằng đá đời Lý. Đặc biệt, ở điện Phật có tôn trí pho tượng đức Phật ngồi thiền định trên tòa sen cao 1,85m, kể cả bệ là 3m. Đây là một kiệt tác điêu khắc bằng đá lớn nhất và cổ nhất ở nước ta, đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 04-5-2006. Đặc biệt, chùa có pho tượng Đại Phật bằng đá cao 27m, nặng hơn 3.000 tấn, đặt ở độ cao 108m, tạc theo nguyên mẫu pho tượng đức Phật thời Lý ở chùa, đã được chùa tổ chức đại lễ khai quang vào ngày 26-9-2010. Hiện nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa thống nhất về danh xưng pho tượng là đức Phật A Di Đà hay đức Phật Thích Ca. Trong bài này, chúng tôi xin phép được đưa tượng Ngài vào nhóm tượng Phật Thích Ca.
Chùa Bái Đính tọa lạc ở xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Chùa được xây dựng quy mô lớn, kỳ mỹ nhất nước. Trong điện Giáo chủ, chùa tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca bằng đồng đúc nguyên khối có trọng lượng 100 tấn, cao 10m được Công ty TNHH thủ công mỹ nghệ Đoàn Kết do nghệ nhân chính Nguyễn Trọng Hạnh đúc thành công ở Yên Tiến, Ý Yên, Nam Định. Pho tượng được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 04-5-2006.
Chùa Quang Minh tọa lạc ở số 412 đường Tôn Đức Thắng, quận Liên Chiểu, TP. Đà Nẵng. Chùa có pho tượng đức Phật Thích Ca lộ thiên cao 20m, ngồi thiền định trên tòa sen hình lục giác, rộng 8m, bệ cao 10m. Thích Ca Phật đài được xây dựng từ năm 1964, hoàn thành năm 1969 là Phật đài lớn nhất nước ta thời bấy giờ.
Chùa Linh Ứng Bà Nà tọa lạc ở độ cao khoảng 1.400m, trên đỉnh Bà Nà, thuộc thôn An Lợi, xã Hòa Ninh, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng. Chùa có Phật đài lớn tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca bằng xi măng cốt sắt, cao 27m, ngang gối 14m, đài sen cao 6m, được khánh thành trọng thể vào ngày 06-3-2004. Đây là pho tượng Phật lớn nhất nước ta hiện nay, đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 02-01-2006.
Tu viện Nguyên Thiều tọa lạc ở xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Điện Phật được bài trí tôn nghiêm. Bên phải tu viện có Phật đài Thích Ca bằng xi măng cao 15m, khánh thành năm 1962.
Chùa Bảo Lâm tọa lạc ở xã Bình Kiến, TP. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Bên phải ngôi chánh điện, trên triền núi, chùa tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca tọa thiền trên đài sen cao 18m, an vị năm 1998.
Chùa Long Sơn tọa lạc ở số 20 đường 23 tháng 10, TP. Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Bên hông trái chùa, có đường lên núi Trại Thủy, nơi đây, có tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn và Thích Ca Phật đài. Tượng đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn dài 17m, cao 5m, an vị năm 2003. Thích Ca Phật đài cao 24m, đường kính đài sen 10m, phần tượng Kim thân Phật Tổ cao 14m, tư thế tọa thiền, uy nghi giữa bầu trời. Tượng Kim thân Phật tổ do nghệ nhân Phúc Điền cùng nhóm thợ thực hiện trong 2 năm 1964-1965.
Chùa Linh Sơn Trường Thọ thường gọi là chùa Núi, tọa lạc trên núi Tà Cú, huyện Hàm Thuận Nam, tỉnh Bình Thuận. Pho tượng đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn tôn trí phía trên chùa, cách hang Tổ khoảng 50m. Tượng bằng xi măng, dài 49m, cao 11m, do kiến trúc sư Trương Đình Ý thực hiện từ năm 1963 đến năm 1966. Pho tượng đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 02-01-2006.
Chùa Thiên Vương Cổ Sát thường gọi là chùa Phật Trầm, chùa Tàu tọa lạc trên đồi Rồng, số 385 đường Khe Sanh, phường 10, TP. Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Chùa thuộc Hệ phái Phật giáo Bắc tông (người Hoa). Trên đỉnh đồi thông sau chùa là Thích Ca Phật đài cao 10m, tôn trí tượng đức Phật Thích Ca bằng xi măng, cao 6m, tọa thiền trên đài sen.
Thiền viện Vạn Hạnh tọa lạc ở số 39 đường Phù Đổng Thiên Vương, phường 8, TP. Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Ở sân trước thiền viện có tượng đức Phật Thích Ca “niêm hoa vi tiếu” được đúc bằng xi măng và bê tông cốt thép, cao 24m, rộng 20m, nặng trên 60 tấn, được xây dựng vào ngày 14-4-2002. Dưới đài sen là ngọn giả sơn, bên trong có hang động.
Chùa Huệ Nghiêm tọa lạc ở Khu phố 2, đường Đỗ Năng Tế, phường An Lạc A, quận Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh. Sân trước chùa tôn trí pho tượng nghệ thuật của điêu khắc gia Lê Thành Nhơn tạo tác từ năm 1974 đến năm 1979, đó là tượng đức Phật Thích Ca lộ thiên bằng xi măng cao 4,5m, ngang gối 4,5m.
Bát Bửu Phật Đài thường gọi là chùa Phật Cô Đơn, tọa lạc ở xã Lê Minh Xuân, huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh. Phật đài kiến trúc hình bát giác, cao 3m. Trên đài, tôn trí tượng đức Phật Thích Ca cao 7m, nặng 4 tấn, khoảng cách ngang gối 4,6m, do điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu thực hiện năm 1957, được an vị vào ngày 22-8-1961.
Thiền viện Nguyên Thủy tọa lạc tại số 33A đường 10, khu phố 1, phường Cát Lái, quận 2, TP. Hồ Chí Minh. Vào năm 1972, thiền viện đã xây dựng và an vị ở chánh điện tượng đức Phật Thích Ca bằng xi măng thếp vàng 24 karat, cao 6,3m (tượng cao 4,5m, bệ cao 1,8m), ngang gối 3,3m, bên trong có tôn trí 3 viên ngọc Xá Lợi Phật. Pho tượng được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 31-5-2007.
Chùa Long Hương tọa lạc ở xã Long Tân, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai. Trên ngọn đồi phía sau ngôi chánh điện, chùa tôn trí pho tượng đức Phật Thích Ca lộ thiên bằng xi măng cao 14m vào năm 1996.
Thiền viện Phước Sơn tọa lạc ở đồi Lá Giang, 368 ấp Tân Cang, xã Phước Tân, TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Tượng đức Bổn sư được tạo tác vào năm 2010 bằng xi măng, cao 9,999m là pho tượng Phật lớn nhất Việt Nam được tôn trí trong điện Phật, đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 11-8-2011. Thiền viện tôn trí khá nhiều pho tượng Thích Ca lộ thiên, pho tượng đức Phật Thích Ca đi bát cao 13m bằng xi măng, đã được xác lập kỷ lục Việt Nam năm 2010.
Chùa Bạch Liên tọa lạc ở xã An Phước, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. Chùa có vườn tượng Phật lộ thiên lớn nhất Việt Nam, được xây dựng trong 2 năm 1996 – 1998. Đó là các nhóm tượng giới thiệu cuộc đời đức Phật Thích Ca : Đản sanh, xuất gia, tu khổ hạnh, chuyển Pháp luân, nhập Niết bàn … Vườn tượng đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 31-5-2007.
Thích Ca Phật Đài – Vũng Tàu tọa lạc trên sườn núi Lớn, số 610 đường Trần Phú, phường 5, TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Khu danh thắng này gồm chùa Thiền Lâm và nhiều pho tượng Phật lộ thiên lớn mô tả cuộc đời đức Phật Thích Ca, tiêu biểu là tượng đức Phật Thành đạo ngự trên đài bát giác cao 11,6m (đài cao 4,5m, tòa sen cao 2m, tượng cao 5,1m), bên trong có tôn trí 3 viên ngọc Xá Lợi Phật vào ngày 18-8-1962. Đại tượng được khánh thành ngày 10-3-1963, Phật lịch 2.506.
Niết Bàn Tịnh xá tọa lạc bên triền núi Nhỏ, số 66/7 đường Hạ Long, phường 1, TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Điện Phật tôn trí tượng đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn màu hồng thạch, dài 12m đặt trên bệ thờ cao 2,5m. Gan bàn chân đức Phật được khắc 52 điểm ấn. Tượng nằm nghiêng, mặt hướng Tây Trúc, đầu gối lên tay phải, hướng Bắc, chân duỗi thẳng hướng Nam. Sau lưng pho tượng là quang cảnh thiên nhiên xanh tươi, nổi bậc với 2 cây Long Thọ, được đắp nổi nhiều lớp, chạm vẽ công phu.
Chùa Quan Âm tọa lạc ở cây số 10, ấp Long Thới B, xã Long Thuận, huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp. Ở sân trước chùa có tôn trí một pho tượng đại Phật Thích Ca nhập Niết bàn bằng xi măng, dài 32m, nặng 100 tấn. Lễ an vị Phật đã được tổ chức trọng thể vào ngày 22 và 23-12-2008.
Chùa Hội Khánh tọa lạc ở số 29 đường Chùa Hội Khánh, phường Phú Cường, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Chùa có nhiều pho tượng lộ thiên, như Phật đài Thích Ca cao 5,1m được xây dựng năm 2002. Đặc biệt, vào ngày 30-3-2010, chùa đã tổ chức khánh thành trọng thể Phật Đài Thích Ca quy mô lớn, cao 22m ở khu đất trước chùa. Tầng trệt là dãy nhà chiều dài 64m, chiều ngang 23m dùng làm trường Phật học và thư viện. Tầng trên tôn trí đại tượng đức Phật Thích Ca nhập Niết bàn bằng xi măng, cao 12m, dài 52m do 2 kiến trúc sư Phạm Văn Thịnh, Trần Văn Pháp vẽ bản thiết kế; điêu khắc gia Trần Quang Thái thực hiện. Pho tượng đã được xác lập kỷ lục Việt Nam ngày 30-3-2010.
