Chùa Từ Đàm , ngôi tổ đình lịch sử đã chở che và chứng kiến hai sự kiện : sự kiện thống nhất danh xưng GĐPT và sự kiện thống nhất Phật Giáo Bắc TrungNam. Đây cũng là ngôi cổ tự có nét văn hoá tiêu biểu trong công trình kiến trúc Phật Giáo ViệtNamvà từ đó nhạc phẩm Từ Đàm quê hương tôi của Nguyên Thông (Văn Giảng) cũng trở thành bất hủ.
Từ dòng nhạc trình diễn, chúng tôi xin được phép gọi là Nhạc Đạo xuất hiện những giai điệu buồn thương, tiếc nuối: Một ngày qua thơ Huyền Không – Nhạc Dương Thiện Hiền; sự kiện Pháp nạn 1963 – 1966 : Tưởng niệm Thánh Tử Đạo của Ngọc Kỳ; Trái tim Bồ tát của Trường Long , các ca khúc chan chứa tình cảm như Mẹ hiền Quán Âm, Tôi yêu màu Lam của Trần Nhật Thành, Bông hồng cài áo của Phạm Thế Mỹ ..v..v… Sự kiện GĐPT sau 1975 làm tan tác , chia ly dòng nhạc man mác buồn nhưng vẫn tràn trề niềm tin hội ngộ như Lửa Dũng của Đức Quảng, Tình màu Lam của Trường Khánh ..v…v.. Trong dòng nhạc Đạo này GĐPT cũng chấp nhận luôn những tác phẩm 10 bài Đạo ca thơ Phạm Thiên Thư – Nhạc Phạm Duy, các bài Thiền ca, Tụng ca của Nguyên Truyền, Giác An. Tuy nhiên, các ca khúc Phật Giáo mới phải được chọn lọc kỹ lưỡng bởi vì thứ nhất chúng khởi cảm từ các đạo tràng chuyên tu, thứ nhì, các nhạc sĩ đời chưa thuần thành viết về đạo thường lệch về ca từ xã hội. Tưởng cũng nên nhắc, Huynh trưởng Bửu Ấn Pháp danh Nguyên Định hiện là Ủy Viên Văn Nghệ BHD Trung Ương GĐPT, cùng với huynh trưởng cao niên Như Vinh- Nguyễn Văn Xứng (Bình Định)sau làm Phụ tá UV Văn Nghệ cũng là một nhạc sĩ GĐPT lão thành có nhiều tác phẩm cho GĐPT.
Trong một buổi hội kiến với Trưởng Ngô Mạnh Thu trước khi anh di trú qua Mỹ , anh thẳng thắn khẳng định :” Nhạc GĐPT phải gieo được sức sống vui tươi , an lạc , giải thoát , không nên bi thương sầu thảm ! “ Tôi ghi nhận điều này và nghiệm xét nhiều ngày và cũng đồng ý với anh trên quan niệm giáo dục , chuyển tải tư tưởng Phật Đà . Nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên có viết một bài hát Thành Đạo mà giai điệu đầu rất bi thiết để diễn tả cảnh sanh , lão, bệnh , tử của cõi người nhưng đến chỗ kết lại hùng tráng mạnh mẽ như vượt thoát qua các khổ ải bốn cửa thành ( được mở lối thoát )
Ai từng đọc quyển Đoạn trường tân thanh của đại thi hào Nguyễn Du mới thấy những tấu khúc đoạn trường mà Vương Thúy Kiều rất thích – cùng chung số kiếp bạc mệnh còn có kiều nữ đã chết tên là Đạm Tiên vận vào những khúc đoạn trường với nhau . Thiền sư Nhất Hạnh cũng có bài giảng về Văn nghệ “ đứt ruột “ để miêu tả Đoạn trường tân Thanh .
Chúng ta nên quan sát , chiêm nghiệm những dân tộc như Chiêm Thành , Lão Qua …., những địa phương Châu Ô – Châu Lý[Quảng Trị, Thừa Thiên], Nghệ Tĩnh , Quảng Bình , miền Tây Nam bộ …. nơi phát sinh ra những nhạc khúc, ca khúc bi ai sầu thảm cũng bắt nguồn từ đời sống thiên tai khổ cực, thiếu kém triền miên
Quê hương em nghèo lắm ai ơi !
mùa đông thiếu áo , hè thời thiếu ăn
Trời hành cơn lụt mỗi năm ….
Để cẩn thận định hướng trong sáng tác và phổ biến nhạc GĐPT . Đành rằng: “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ “ nhưng không nên làm lan truyền nỗi buồn ấy làm chướng ngại cho sự rỗng rang, giải thoát trên đường tu học, hay tạo cảm tình quyến luyến không rời. Mặc dù trên một góc độ tình Lam, nhờ có sự quyến luyến này mà GĐPT còn tồn tại và phát triển sau 1975 cho đến nay.
Trong Trại HL Vạn Hạnh 5 /2003 vừa rồi , chúng tôi tình cờ nghe được một ca khúc chào mừng Phật Đản viết theo điệu bi ai của dân ca Quảng Bình trong đêm lửa trại, nghe thì hay nhưng buồn đến não ruột. Cũng như thời kỳ sinh hoạt xuống Long Xuyên ,miền Tây nam bộ sau 1975, chúng tôi cũng từng nghe bài vọng cổ 4 câu diễn tả đêm xuất gia của thái tử Tất Đạt Đa , ý nghĩa sâu xa và bi ai cảm động…
Rằng hay thì thật là hay
Nghe như ngậm đắng nuốt cay thế nào !
Trong khi quí Phật tử chảy nước mắt nức nở khen hay và diễn xuất như vậy là thành công. Đứng từ góc độ huynh trưởng hướng dẫn dù cảm thấy bi điệu tràn trề lưu luyến dễ làm đắm say ràng buộc, nhưng đã nhập gia phải tùy tục, ai về miền Tây , ai lên xứ Nghệ , không ca được vài câu vọng cổ hoặc không cất nổi giọng hò thời khó lòng mà làm văn nghệ nơi đây!
Sau 1975, GĐPT Lâm Đồng xuất hiện một mô hình nhạc mới do anh Nguyên Định – Bửu Ấn và anh Năng Quang – Nguyễn Hữu Thạnh điều khiển có tên gọi là KINH NHẠC HỢP XƯỚNG . Với 1 cây accordéon hay organ anh đã tập họp được nhiều giọng ca taynor, soprano cho dàn hợp xướng có khi lên đến 6 bè. Người hát và người nghe đều thích thú thưởng ngoạn. Điều này khẳng định khả năng và trình độ hát và nghe nhạc của GĐPT Lâm Đồng. Anh Bửu Ấn đã ghi lại những bài tụng ca , kinh nhạc hợp xướng trong quyển 450 bài hát GĐPT, đồng thời tự thu âm vào băng Cassettes để phổ biến(Anh không quan trọng vấn đề kỹ thuật phòng thu)
Theo lời thuật lại của các anh Ban hướng dẫn Darlak , đã trình diễn hợp xướng hàng trăm người ca khúc Sống trọn đời Lam của Nguyễn Khắc Từ – Đức Quảng trước công chúng rất trang nghiêm và nhiều người đã rơi lệ !
Anh Bửu Ấn , ba năm về trước có tập dượt cho dàn hợp xướng và tấu nhạc GĐPT Đức Chơn – Gia Định bài trường ca Ngày Vía Đản sanh trình diễn trong ngày Phật Đản , và sau này có dàn hợp xướng của Gia đình Đức Tuệ, hay dàn đồng ca của GĐPT Đức Trường, Gia Định thường hát bài này .
Nâng cao trình độ hoà âm của nhạc sĩ và khả năng thẩm âm của thính giả là một nhu cầu thực tế trong thời đại phát triển GĐPT trong và ngoài nước. Điều này các nhạc sĩ GĐPT từ thập niên 1950 đã làm qua nhạc khúc Lời sám nguyện của Hằng Vang hay Mùa Vui Vu Lan của Trần Tâm Hoà đều có viết thêm phần phụ hoạ và bè đơn giản, nhạc sĩ Phật Giáo Phạm Thế Mỹ cũng có viết nhiều bài hợp xướng xử dụng trong sinh viên Viện đại học Vạn Hạnh như Đêm mầu nhiệm thơ Nhất Hạnh , cho cây rừng còn xanh lá hy vọng cho tương lai …..
Cũng không quên nhạc sĩ Minh Kim tác giả của nhiều bài hát xưa dù đã lớn tuổi nhưng cũng cố gắng kẽ dòng viết nhạc để cho ra một tập hợp trên 60 ca khúc GĐPT xưa và nay .
Dòng nhạc Nguyên Truyền, Thừa Thiên Huế đã góp phần không nhỏ trong sinh hoạt GĐPT Thừa Thiên , Quảng Trị , Đà nẵng , Daklak .. anh đã ra mắt quyển nhạc Hoa nở vườn tâm gồm 108 ca khúc GĐPT và một số bài Thiền ca tu tập chuyển hoá.
Và mới đây đã xuất hiện hơn 100 ca khúc GĐPT của nhạc sĩ Võ Tá Hân phổ thơ Tuệ Kiên cũng rất vui tươi, mạnh mẽ và trong sáng , dường như ngay lập tức anh làm nhiều đĩa Compact để phổ biến trong và ngoài nước. Tuy không có sinh hoạt với GĐPT nhưng anh rất nhiệt tình và hăng say cống hiến. Để khẳng định dòng nhạc mới của anh trong sinh hoạt cần phải có thời gian! Còn có khá nhiều huynh trưởng quan tâm với âm nhạc GĐPT như anh Giác An (GĐPTGiác Hạnh), Chúc Linh (Biên Hòa), Minh Tịnh, Phạm Công Toàn, Tâm Vương. Khi tái bút viết lại vấn đề này thì hiện nay ở BHD Gia Định đã xuất hiện thêm vài nghệ sĩ trẻcó dàn nhạc và tuyển giọng ca hữu hiệu như anh Nguyên Hùng, Ngọc Hải…ở trong nước, các anh Dương Thiện Hiền, Tâm Trí-Nguyễn Quang Vui… ở Hải ngoại vẫn thường sáng tác.
Lễ nhạc Trầm Hương đốt để dâng hoa của BHD Gia Định
Tựu trung GĐPT có 3 loại và 7 phần:
1/ Lễ nhạc: Gồm những bài hát trong các lễ lượt Phật Giáo và GĐPT. Phần lễ nhạc này có thể phối hợp thêm những bài Nhạc Đạo .
2/ Nhạc Nghi thức : Những bài ca chính thức chào cờ từ Sen trắng đến đoàn ca và các trại huấn luyện .
3/ Nhạc tưởng niệm chư Thánh Tử Đạo, tưởng niệm những anh chị áo Lam hữu công quá vãng .
4/ Nhạc Đạo:
– Nhạc Phật Đản – Xuất Gia – Thành Đạo – Nhập diệt – Quán Thế Am – Thiền ca ( Tu Chánh niệm ) – Xuân ca – Đạo ca .
5/ Nhạc Vu Lan báo hiếu : Bao gồm một số nhạc phẩm ngợi ca ân đức sinh thành trong xã hội như Lòng Mẹ của Y vân , Ân nghĩa sinh thành của Dương Thiệu Tước, Mẹ tôi của Nhị Hà ..v..v..
6/ Nhạc sinh hoạt: Những bài hát ngắn sinh hoạt gia đình và nhạc Đạo ngắn hát theo mùa ( Phật Đản , xuất gia , Vu Lan ….. ) nhạc lửa trại, những bài ca giã từ.
7/ Nhạc kịch, chuyện ca như Lòng hiếu chim Oanh Vũ của Lê Cao Phan, Vườn Nai, Chim Oanh Vũ nhân từ của Đức Quảng .
Nhạc cộng đồng / Quê hương: Bao gồm những ca khúc có tính cách quốc tế và đại chúng như Bốn phương trời, anh em ta về, tiếng trống cao nguyên, nối vòng tay lớn , vượt đồi non, Hamxaleybi ( vui ca lên ) …..
Tuy trong chương trình Văn nghệ , bộ môn âm nhạc GĐPT có “ cho phép “ HT sử dụng các nhạc phẩm trong sáng tươi vui có tính cách cộng đồng đại chúng . Tất nhiên , chúng ta phải chọn lọc kỹ lưỡng trước khi xử dụng theo đúng tinh thần Phật Giáo + Dân tộc + Gia đình Phật tử . Những ca khúc cộng đồng tuy có thể trong sáng , tươi vui nhưng nếu gây cho một số người ngộ nhận , hiểu lầm hay cố tình làm lệch lạc tổ chức chúng ta cũng phải tránh .
IV. ĐỊNH HƯỚNG VĂN NGHỆ GIA ĐÌNH PHẬT TỬ
Trong các loại hình Văn nghệ sáng tác , nếu các nghệ sĩ không có cảm hứng , mê say thì sẽ không có các tác phẩm hay ra đời ! Nhưng thả trôi mỹ cảm dù trong vị trí sáng tác hay thưởng ngoạn thì cũng là rơi vào trong đoạ lạc , Trong cương vị trách nhiệm làm trưởng trước đã tự khẳng định mình đang làm công tác hướng dẫn , sứ mệnh giáo dục , đào luyện tuổi trẻ thành những Phật tử chân chánh nên phương hướng sáng tác và thưởng ngoạn đều có mực thước của nó , mà nền tảng mực thước đó đã thấm nhuần trong quá trình sinh hoạt GĐPT .
Chúng ta không cần phải nhắm mắt bịt tai trước sự cám dỗ của ngũ dục cuộc đời mà phải nhìn thẳng vào sự thật mà quán xét sự lợi hại của chúng . Huynh trưởng mà kém hiểu biết là thiếu sự cảm thông dễ rơi vào cực đoan do thành kiến .
Từ trước đến nay , khi chọn Ủy viên văn nghệ , thường các anh chị chọn những huynh trưởng là nghệ sĩ âm nhạc – biết đàn hát , biết tổ chức văn nghệ sân khấu , lửa trại, quanh đèn chứ không chọn Ủy viên văn nghệ là Hoạ sĩ, kiến trúc, nhiếp ảnh, văn thi sĩ … Chính vì thế nên GĐPT có thế mạnh là ca hát , múa , kịch , hoạt cảnh, còn những bộ môn khác thì rất kém hoặc ít ai để ý tới. (Sau này Văn Nghệ Trung Ương có bổ sung thêm các phụ tá về báo chí, nhiếp ảnh, hội họa nhưng cũng chưa hoạt động gì đáng kể)
Ngành Oanh vũ với số lượng đông nhất trong 6 đoàn nhưng nhu cầu về chuyện bằng tranh không được đáp ứng – các em phải học thuộc lòng những câu chuyện Đạo , chuyện tiền thân suốt 60 năm toàn là chữ nghĩa một cách khô khan. Không phải là GĐPT không có hoạ sĩ mà vì Ủy viên Văn Nghệ không thiên về hoạ và đã không có định hướng sáng tác về hội hoạ điêu khắc. Trong khi thị trường tranh ảnh Nhật Bản, ViệtNam dù có nhiều chỗ phản cảm nhưng vẫn hấp dẫn cả đến người lớn. Chúng ta vẫn chưa có những bức tranh do GĐPT vẽ được trưng bày – sức sống chỉ đơn sơ vài bức tranh dán bằng cát màu hay hạt đậu , điêu khắc được một vài khúc cây rừng. Đa số tranh ảnh , hình tượng đều do các nghệ nhân Phật tử thực hiện
Chúng ta vẫn còn một tiềm năng rất lớn về bộ môn Nhiếp ảnh mà chưa khai thác hết vì không có định hướng và diễn đàn , phòng triển lãm để tập họp những nghệ sĩ nhiếp ảnh chuyên săn tìm và lưu giữ ảnh sức sống GĐPT mấy chục năm qua…
Còn tiếp