Nghệ Thuật Nói Trước Đám Đông


 

Ông bà ta có câu “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Xem ra lời nói có vẻ là thứ “rẻ” nhất mà ai cũng có và có thể sử dụng. Và điều đó gần như là đúng hoàn toàn. Trong sinh hoạt Gia Đình Phật Tử, các anh chị phải nói chuyện trước các em của mình, phát biểu trước các gia đình bạn, tường thuật sinh hoạt trong lễ Chu Niên, v.v… Thế nhưng đó là khi tất cả mọi người cùng nói, anh chị nói, tôi nói tất cả chúng ta cùng nói, thật đơn giản. Còn bây giờ khi mà trước mặt anh chị là hàng trăm con mắt đổ dồn vào anh chị, một bầu không khí im phăng phắc, tất cả mọi người đều chờ để nghe anh chị nói. Vâng, lúc này chỉ có một mình anh chị nói mà thôi. Liệu anh chị có còn thấy lời nói lúc này thật rẻ, và cần là sử dụng ngay được không?

Tôi dám cam đoan với anh chị rằng, khi phải đặt mình vào tình thế này, không ít người mặt đỏ tía tai, người run lẩy bẩy, nói lắp bắp. Đó là triệu chứng của căn bệnh “ngại tiếp xúc”. Tại sao vậy nhỉ? Khi tất cả mọi người đều nói, ta cũng nói, thì lời nói của chúng ta cũng chỉ có giá trị như lời nói của tất cả mọi người, sai cũng chả sao. Nhưng bây giờ, tất cả mọi người đều chờ để được nghe anh chị nói. Thì lời nói của anh chị lúc này có giá trị lắm, chắc chắn là nó cao hơn mọi người khác. Vì họ phải im lặng để nghe anh chị nói cơ mà. Mà đã hơn người thì phải thật hoàn hảo, nói năng trôi chảy, nội dung hay, dễ hiểu…, nhưng khổ nỗi là từ bé đến giờ có mấy ai được đi học môn “nói trước đám đông” hay chỉ tự rèn dũa trong cuộc sống. Mà phàm đã việc gì làm mà chưa có một sự chuẩn bị kỹ càng thì đều tạo cho ta cảm giác bồn chồn bất an hết cả.

Do vậy, bài viết này mình đưa lên cho mọi người, hy vọng với một số đầu mục này có thể giúp anh chị bớt được phần nào cảm giác căng thẳng trong những lần diễn thuyết.

I. Trừ khi anh chị là một nhà diễn thuyết nổi tiếng, hay ít ra cũng là cỡ quốc gia, còn lại, không ai quá kỳ vọng vào một bài phát biểu quá trơn tru, hoàn hảo từ anh chị đâu.

Thật sự ra mà nói thế nào là một bài phát biểu hoàn hảo theo đúng nghĩa thì đến giờ mình cũng không biết chính xác. Các anh chị cứ thử nghĩ mà xem, ngay cả đến những tác phẩm bất hủ của các đại thi hào mà vẫn luôn có các nhà phê bình tác phẩm tìm ra được điểm chưa đạt ở góc độ này hoặc góc độ khác đấy thôi. Mà xin lưu ý mọi người, là một tác phẩm văn học đã phải trải qua rất nhiều bản nháp, nhiều đêm suy nghĩ của tác giả mới thành. Viết sai lại sửa, thế mà còn không hoàn hảo. Thì nói gì đến chuyện nói ra. Làm sao tránh được những sai sót cho dù anh chị có chuẩn bị kỹ càng đến đâu. Hơn nữa là tâm lý của người đi nghe anh chị nói là họ quan tâm nhất đến nội dung bài diễn thuyết của anh chị. Đó mới là điều khiến họ tới nghe anh chị nói. Chứ không ai mất công đến chỉ để nghe anh chị nói trơn tru, không ngấp ứ mà nội dung lại chẳng có gì cả.

Do vậy nếu đã có một nội dung tốt thì anh chị hãy cố gắng diễn đạt nó một cách đơn giản, trực tiếp chứ đừng cố tìm những mỹ từ trau truốt. Vì khi tìm kiếm anh chị sẽ lại thấy không biết từ nào là hợp lý thích hợp, từ đó tạo ra cảm giác bất an, rất dễ suy nghĩ mọi người sẽ chê bai về từ ngữ đó. Và kết quả của sự căng thẳng sẽ làm anh chị mất tự tin và hạn chế khả năng của anh chị, đồng thời lấy mất cơ hội để anh chị đưa ra những ý tưởng hay. (Nó có thể bất chợt tới do những yếu tố tác động trong buổi diễn thuyết mà anh chị chỉ có thể biết sau khi diễn thuyết, không có sự chuẩn bị nào cho cơ hội đó đâu).

II. Đừng tự hỏi mình “có nên nói như thế hay không?”

Mình xin phép lấy một ví dụ có tính chất tương đồng cho dễ hiểu. Đó là câu chuyện “môn học tập làm văn ở trường học vậy”, không có một thầy cô giáo dạy văn nào lại khuyên anh chị rằng viết trước bài ở nhà rồi học thuộc đi. Đến giờ kiểm tra chỉ viết ra thôi. Chắc chắn là không. Mà các thầy cô luôn nói rằng, các em về nhà tìm dẫn chứng để trích dẫn vào bài viết, hình thành và nắm chắc dàn ý đại cương, nội dung chính của bài viết.

Việc diễn thuyết cũng vậy thôi. Sẽ không có bài diễn thuyết nào lại chuẩn 100% y chang so với bài chuẩn bị cả. Có thể lúc tập ở nhà anh chị nói như thế này, nhưng chắc chắn nó sẽ không được lặp lại y nguyên lúc anh chị nói trước đám đông đâu. Đơn giản là vì “Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông” đâu anh chị ạ. Nắm chắc được các ý chính cần trình bày cho bài diễn thuyết sẽ giúp anh chị tổ chức tốt bài nói và định trước những câu hỏi mọi người có thể đặt ra cho anh chị.

III. Chuẩn bị phong cách nói cho bản thân.

 
Tức là đối với mỗi buổi diễn thuyết, tùy vào từng trường hợp cụ thể, anh chị nên tuân theo tiêu chuẩn chung về lối trình bày. Cái này thường đã có sẵn anh chị chỉ cần tìm hiểu và áp dụng theo là được. Ví dụ như, trong buổi bảo vệ tốt nghiệp của anh chị, bài luận văn có các chương mục nhỏ. Anh chị có thể nói theo mẫu như: “Bây giờ tôi xin giới thiệu đến chương hai…, chuyển qua vấn đề x, y…” Có một khung phù hợp với nội dung bài nói, sẽ giúp anh chị có cách trình bày mạch lạc hơn.

IV. Hãy chú ý tới giọng nói, nhịp thở và tư thế của anh chị.

 
Như vậy là đã xong nội dung, giờ chúng ta cũng nên chăm chú một chút cho mặt hình thức của mình trước đám đông. Tùy vào từng nội dung, anh chị nên sử dụng giọng nói nhẹ nhàng ở đoạn nào, những đoạn nào trọng tâm, anh chị có thể nói to hơn một chút, giọng chắc khỏe hơn một chút tạo sự chú ý của mọi người. (Cũng giống như trong văn viết chỗ nào anh chị quan tâm thì viết đậm lên hoặc gạch chân vậy). Cơ thể nên thả lỏng thật thoải mái. Vì có thể bài nói của anh chị sẽ kéo dài hơn anh chị tưởng, một vị trí đứng và một tư thế hợp lý sẽ giúp anh chị đỡ mệt, giữ được sự tập trung trong suốt buổi đối thoại của mình với mọi người.

Trong buổi diễn thuyết, không nên đứng yên một chỗ, trừ phi cần thiết. Anh chị nên di chuyển đôi chút, không quá xa với bục diễn thuyết, và nên đi từ từ. Luôn nhìn thẳng vào khán giả, nhất là những khán giả ở xa hay ở bên hông của hội trường. Dùng những động tác của gương mặt và ở tay. Khi gương mặt của chúng ta biến chuyển theo lời nói thì đó là một phương pháp để người nghe chú ý hơn. Song song, di động của hai cánh tay, hai bàn tay cũng có tác dụng như trên. Đương nhiên, không nên làm quá mức ví dụ như chỉ nhìn 2 bên mà không nhìn ngay giữa, khuôn mặt biến đổi quá sức đi đến mức nực cười, hay hoạt động 2 cánh tay đến mức mỏi mệt và gây nên cảm nhận không chuyên môn.

V. Chú ý tới các nguyên nhân gây khiến cho anh chị thiếu tự tin trước mặt mọi người.

 
Có rất nhiều nguyên nhân khiến cho mất bình tĩnh mà tôi cũng không biết hết và không thể đề cập hết trong bài viết này. Có thể là do di truyền, giáo dục, văn hóa của từng người, mỗi người lại có một lý do khác nhau. Do vậy về việc này, chỉ có một lời khuyên nho nhỏ tới mọi người là khi đã biết được nguyên nhân rồi, thì hãy bớt chút thời gian để rèn luyện cải thiện bản thân mình. Anh chị có thể tự giả định tình huống rồi tự mình tìm cách giải quyết, như vậy khi gặp ngoài việc thật anh chị cũng không đến mức “lạc vào đảo hoang”.

VI. Nắm lấy tất cả cơ hội được nói.

 
Chắc các anh chị ai cũng đồng ý với mình rằng “trăm hay không bằng tay quen”. Đọc sách nhiều mà không bắt tay vào làm thử thì cũng như không. Hãy tận dụng mọi cơ hội có thể như trong cuộc họp gia đình, trò chuyện với anh chị, bạn bè…, để tập cho mình cách phát biểu và làm quen với những tình huống bất ngờ xảy ra khi mọi người chất vấn anh chị hoặc giả dụ anh chị có quên mất điều mình định nói thì phải làm sao. Trước các đoàn, hay đơn vị là nơi hết sức thích hợp cho anh chị em chúng ta thực hành nghệ thuật này. Thoạt đầu sẽ thấy bỡ ngỡ nhưng rồi sau đó sẽ quen hơn và dần dần sẽ càng tiến bộ. Theo kinh nghiệm cho thấy, nếu ta phát biểu mà không có chuẩn bị (việc này xảy ra trong GĐPT khá nhiều), vừa suy nghĩ vừa nói thì sẽ không đạt được kết quả tốt đâu. Do vậy, anh chị phải đoán trước sát xuất “bị” nói, mà chuẩn bị cho mình một đề tài hay một nội dung.


Biết rõ về địa điểm.

Nên làm quen với địa điểm nơi anh chị sẽ nói chuyện.

Đến sớm, đi 1 vòng quanh khu vực diễn thuyết và tập sử dụng microphone và những giáo cụ trực quan khác.

Tìm hiểu về khán giả.
Chào người nghe khi họ bắt đầu đến.
Nói chuyện với anh chị, bạn bè, người quen dễ hơn hẳn nói chuyện với một nhóm người lạ, vì vậy nên tạo cảm giác thân thiện.

Biết rõ về những gì anh chị chuẩn bị nói.
Luyện tập bài nói và chỉnh sửa nếu cần thiết.
Nếu anh chị không nắm rõ chủ đề anh chị sắp nói hoặc không cảm thấy thoải mái, sự sợ hãi sẽ tăng gấp đôi gấp ba.

Thư giãn.
Thư giãn, giảm căng thẳng bằng việc làm một vài động tác thể dục.

Hình dung hình ảnh của bản thân đang nói
Thử hình dung cách anh chị nói, âm lượng to, rõ và chắc chắn.
Nếu anh chị hình dung được là anh chị sẽ thành công, thì nhất định anh chị sẽ thành công.

Nên nhớ là mọi người đều muốn anh chị thành công.
Họ không muốn anh chị thất bại.
Khán giả muốn anh chị phải thú vị, cởi mở, đưa ra thông tin bổ ích và thoải mái, giúp họ vui, giải trí.

Đừng xin lỗi với khán giả.
Nếu anh chị nhắc đến sự sợ hãi của mình, hay là xin lỗi cho những lỗi anh chị nghĩ mình đã mắc phải trong khi nói, tự dưng anh chị lại khiến khán giả để ý đến phần có thể họ không nghĩ tới. Tốt nhất là hãy giữ im lặng.

Tập trung vào nội dung chứ không phải là môi trường xung quanh.
Xua đuổi căng thẳng ra khỏi đầu anh chị, và hướng sự chú ý của anh chị thân đến nội dung buổi nói chuyện và khán giả.

Sự sợ hãi sẽ tan biến!

Chuyển sợ hãi thành năng lượng tích cực.
Tận dụng năng lượng đó để tăng sự nhiệt tình, hứng khởi!

Rút kinh nghiệm.

Kinh nghiệm nhiều sẽ khiến anh chị tự tin hơn, và đó là điều vô cùng quan trọng trong việc nói trước đám đông.

Tham gia vào một câu lạc bộ Toastmasters (luyện về nói trước đám đông) sẽ giúp anh chị có nhiều kinh nghiệm hơn.

(Tham luận của Trại Ca Diếp Hoa Kỳ)