( Tài liệu Huấn Luyện Huynh Trưởng Cấp I – A Dục
do BHD Trung Ương GĐPT Việt Nam tu chỉnh năm 2001 – PL.2545 )
Trong bài “ Ứng dụng Phật Pháp vào sinh hoạt Gia Đình Phật Tử ”, chúng ta đã thấy rõ : Trò chơi là phương tiện để thể hiện chủng tử, thễ hiện cá tính của mỗi Đoàn sinh. Chúng ta sẽ thấy, trò chơi là một phương tiẹn để huân tập những chủng tử tốt vào tâm hồn các em.
Gia Đình Phật Tử lấy trò chơi, không phải chỉ làm phương tiện giải trí lành mạnh mà cốt yếu là để giáo dục các em.
Có 2 loại trò chơi :
– Trò chơi nhỏ thường áp dụng trong những buổi sinh hoạt.
– Trò chơi lớn thường thực hiện trong các kỳ trại.
A. TRÒ CHƠI NHỎ
I. THẾ NÀO LÀ TRÒ CHƠI NHỎ :
Trò chơi nhỏ là trò chơi chỉ trong vòng một vài phút, xen vào trong các buổi sinh hoạt để thêm phần linh động, tươi vui, giải trí lành mạnh.
II. MỤC ĐÍCH CỦA TRÒ CHƠI :
Như đã trình bày ở trên mục đích của trò chơi nhỏ không những chỉ có giải trí vui chơi lành mạnh mà mục đích chính là để giáo dục Đoàn sinh bằng phương pháp hoạt động và huân tập, phù hợp với tâm sinh lý trẻ.
Một buổi sinh hoạt mà thiếu những trò chơi thì thật là buồn tẻ, gây sự nhàm chán cho Đoàn sinh với Gia Đình Phật Tử. Trò chơi còn là phương tiện để đưa giáo lý vào tâm thức các em một cách nhẹ nhàng tự nhiên như những trò chơi gợi lên lòng Từ bi, những trò chơi phát huy trí tuệ, những trò chơi cũng cố hoặc khắc sâu những điều giáo lý vừa học như : Trò chơi “ người mù cỏng người què ” (tình tương trợ), trò chơi “ Bi-Trí-Dũng ” khắc sâu châm ngôn của gia Đình Phật Tử, trò chơi “ hái hoa ” (gây ý niệm vô thường), trò chơi “ Luân hồi ”, v.v. . .
III. PHÂN LOẠI TRÒ CHƠI :
Dựa vào mục đích chúng ta có thể chia trò chơi nhỏ ra làm nhiều loại :
1. Trò chơi luyện thân thể :
Như nhảy cừu, ném bóng, người què cỏng người mù chạy loạn.
2. Trò chơi luyện giác quan :
Họa sĩ mù (người mù cỏng người què vừa luyện thân thể vừa luyện giác quan) Tìm đồng hồ (cất dấu dồng hồ, nghe tiếng kêu của đồng hồ mà tìm), chim bay, cò bay, tìm nhạc trưởng . . .
3. Trò chơí luyện trí nhớ :
Hóa trang, kim, ngắm hoa trong vườn (tạo một vườn hoa bằng vòng tròn vạch trên mặt đất, bỏ vào nhiều loại hoa trong đó, sau 3 phút, di chuyển đi nơi khác, mỗi em liệt kê lại trên giấy, em nào liệt kê lại đầy đủ là thắng cuộc).
4. Trò chơi tập nhanh nhẹn:
Giật cờ, đổi lồng . . .
5. Trò chơi luyện tinh thần đồng đội :
Kéo co, chạy tiếp sức (cũng là trò chơi luyện thân thể)
Ngoài ra còn có thể chia ra trò chơi Động, trò chơi Tĩnh
1. Trò chơi Động :
Đa số các trò chơi đều hoạt động, hoặc hát hò hay la hét.
2. Trò chơi Tĩnh :
Là trò chơi giữ rất im lặng, tập trung tư tưởng : Ví dụ : Trò chơi đánh điện tín (một bản điện tín đánh đi theo 2 phía, chia vòng tròn làm 2, một nửa gởi đi về bên phải, một nửa gởi đi về bên trái – Chuyền tai nhau nói nhỏ. Người cuối cùng nào nhận được như bản gốc (hay ít sai chậy nhất) là thắng cuộc), trò chơi Kim, trò chơi ngắm hoa, trò chơi bất động (Đang làm một công việc gì đang chơi một trò chơi gì, hay người điều khiển cho mỗi nhóm làm điệu bộ một con vật hay một người đặt biệt nào, nhưng khi nghe tiếng còi là phải giữ nguyên điệu bộ đó và tất cả im lặng trong một phút, ai lúng túng là thua cuộc. . .)
IV. CHUẨN BỊ TRÒ CHƠI :
Người Đoàn trưởng phải biết nghiên cứu lựa chọn trò chơi cho thích hợp với lứa tuổi (ngành Thiếu, ngành Oanh), thích hợp giới tính, Thiếu nữ không thể chơi trò chơi “ uống khúc trăn ” mà có thể thay vào đó trò chơi “ đi chợ ”. Lựa chọn trò chơi cho phù hợp với chủ đích chúng ta đề ra. Ví dụ : Lâu nay, Đoàn sinh hoạt trầm trầm, không hoạt động năng nổ, ta có thể cho những trò chơi mạnh năng động. Ngược lại lâu nay Đoàn chỉ ồ ạt bên ngoài mà nội dung tu học chưa có bao, nhiều em lại quá ồn ào trong lúc sinh hoạt thì chúng ta cho những trò chơi tĩnh để đối trị.
Khi chuẩn bị trò chơi phải biết những vật dụng cần thiết cho trò chơi để đem theo như khăn tay, dây, gậy, hoa, lá v.v. . . Mỗi buổi sinh hoạt ít nhất phải chuẩn bị 4 trò chơi. Chúng ta không quên dự liệu những trò chơi trong phòng, để đề phòng khi trời mưa.
V. NGHỆ THUẬT ĐIỀU KHIỂN TRÒ CHƠI :
– Giải thích rõ ràng cho mọi người hiểu trước khi chơi.
– Giới thiệu một cách tự nhiên phù hợp với thực tế bài học hoặc phù hợp với chủ đích cần đề ra.
Ví dụ : Cho trò chơi ngắm hoa (luyện trí nhớ). Chị trưởng giới thiệu với các em oanh Vũ : “ Hôm nay chị sẽ dẫn các em đi xem một vườn hoa, không phải là những thứ hoa kỳ lạ, trang quý như những thứ hoa trong vườn ngự uyển (vườn hoa của vua chúa) mà chỉ là những hoa đồng cỏ nội nhưng cũng khá nhiều sắc hương. Và các em sẽ kể lại cho chị biết những thứ hoa đó, sau khi đã dạo một lượt quanh vườn ”.(trong vòng tròn rải nhiều hoa : hoa bưởi, mãn cầu, phượng, cẩn v.v. . . những thứ hoa tầm thường tối thiểu là 20 loại).
– Các em phải thưởng thức trong yên lặng, thưởng thức bằng cái tâm lắng đọng của mình …
– Tránh chọn những trò chơi gây chế diễu hoặc trò chơi dễ gây hiểu lầm.
– Một trò chơi vui nhộn, hứng thú cũng không nên kéo dài vì như vậy sẽ không còn hứng thú nữa trong những lần chơi sau.
– Trò chơi quá tẻ nhạt, hoặc các em chưa nắm vững cách chơi một cách đồng đều thì cũng nên cắt đứt trò chơi ngay kẻo gây sự nhàm chán.
– Điều cần nhất là phải biết Phật hóa trò chơi. Như trò chơi “ bắn – hàng ” hay “ mèo đuổi chuột ” thật trái hẳn với tinh thần từ bi của Đạo Phật, thế mà nhiều đơn vị cũng đưa ra trò chơi nầy, ta có thể thay đổi là “ bắn – báo ” và “ mèo theo con ”(đã đề cập đến ở bài “ Ứng dụng Phật Pháp vào sinh hoạt Gia Đình Phật Tử ” ở Trại Lộc uyển). Hoặc trò chơi “ Cách chào ” (chào ring, chào go, chào sạt lô, chào cụ đồ . . em chào cô giáo…), nhìn kỷ chúng ta thấy chào sạt lô gây ấn tượng hấp tấp, không điềm đạm, chào cụ đồ hình như chế diễu lối chào khúm núm của các em chào thầy ngày xưa, không hay chút nào cả, chứ chưa nói đến không có một thoáng gì của Đạo Phật trong đó. Nếu bài nầy dạy sau bài “ Chào kính ” thì hay lắm : Chào anh chị (Huynh trưởng mặc đồng phục – bắt ấn), Chào tăng (chắp tay trước ngực), chào bạn thân (bắt tay cười to ha ha ), chào thấy cô (xuôi tay, hơi nghiêng mình xuống, không đan tay chéo trước bụng và khom lưng như chào cụ đồ).
* Việc Phật hóa trò chơi tùy thuộc rất nhiều ý thức và sáng kiến của các anh chị.
* Một trò chơi lành mạnh ở học đường ta cũng có thể xử dụng được nếu biết Phật hóa.
* Phật hóa trò chơi là đã làm giàu thêm trò chơi cho Gia Đình Phật Tử.
( Có những trò chơi hiện nay đang dùng trong những tổ chức khác nhưng lại không thể đưa vào sinh hoạt Gia Đình Phật Tử. Ví dụ : trò chơi “ ngắm sao” ; Một nam một nữ nắm tay nhau nhảy quanh vòng và hát ( Tất cả cùng hát tập thể : “. . Ngôi sao xanh kia chính là anh, ngôi sao hồng chính là chị đây. Không có ngôi sao nào gọi là ngôi sao đơn . . . ” rồi mời một anh hay một chị ra thay cầm tay nhau nhảy và cứ tiếo tục như thế. Nó không phù hợp với Gia Đình Phật Tử và không mang mảy may nào tinh thần Phật giáo (Nhớ là theo Nội quy, Gia Đình Phật tử sinh hoạt riêng biệt nam nữ).
VI. QUAN SÁT :
Khi các em chơi người Huynh trưởng phải tinh mắt quan sát mới nhận thấy được em nào nhanh nhẹn, em nào rụt rè, em nào thật thà, em nào chưa trung thực v.v. . .. Từ đó mới tìm cách giáo dục riêng các em còn chưa tốt. Những cá tính mỗi em đều thể hiện ra trong khi chơi. Thậm chí có em hay khoe tài năng của mình bằng miệng, qua trò chơi ta mới nhìn được sự thực.
VII. SƯU TẦM NGHIÊN CỨU :
Các anh chị ĐoànTrưởng phải ra công sưu tầm nghiên cứu, ghi chép vào một cuốn sổ riêng có thể lấy nhan đề : “ Trò chơi Gia Đình Phật Tử ”, trong đó các trò chơi đặc biệt của Gia đình Phật Tử được sắp xếp theo từng loại để dễ dàng khi cần lựa chọn.
Những trò chơi của các đoàn thể khác cũng cần sưu tầm ghi riêng vào một phần khác trong sổ, để rồi suy tư Phật hóa dần dần.
Loại trò chơi nên ghi ra thành 2 cột. Chưa Phật hóa, đã Phật hóa ghi cụ thể tiến trình trò chơi, tên trò chơi. Lúc có thời gian chúng ta sẽ suy nghĩ để Phật hóa dần dần, khi Phật hóa xong ta ghi vào ngay.
Trò chơi chưa Phật hóa Trò chơi đã Phật hóa
1.-…………………………………… 1.- ………………………………………
2.-………………………………….. 2.- ………………………………….
VIII. KẾT LUẬN :
Điều khiển 1 trò chơi nhỏ không phải là khó, một em Đàn trưởng Oanh Vũ, một em Đội Chúng trưởng Thiếu nam hay thiếu nữ, thậm chí một em Đoàn sinh cũng có thể điều khiển được một trò chơi nhỏ. Nhưng đó chỉ là để giải trí lành mạnh trong chốc lát.
Người Huynh trưởng điều khiển một trò chơi là phải nhắm đến hiệu quả giáo dục của nó, đồng thời quan sát được cá tính của mỗi em mà giáo dục.
Vì vậy phải nói là giáo dục bằng trò chơi. Điều nầy đòi hỏi ở Huynh trưởng phải dày công nghiên cứu, tư duy lựa chọn. Đặt đối tượng giáo dục và mục đích giáo dục của mội một trò chơi. Điều nầy phải tốn rất nhiều công phu và mất không ít thời gian. Ngoài ra người Huynh trưởng còn phải trau luyện nghệ thuật điều khiển trò chơi.
Nhưng rồi, với một chí hướng giáo dục các em, thương yêu các em mà rèn luyện các em trở thành những người Phật tử xứng đáng. Xây dựng cho quê hương cho đạo pháp trong tương lai thì không có sự khó khăn nào mà người Huynh trưởng không vượt qua.
B. TỔ CHỨC ĐIỀU KHIỂN TRÒ CHƠI LỚN
I. TRÒ CHƠI LỚN LÀ GÌ ?
Trò chơi lớn là sự kết hợp nhiều trò chơi dưới một đề mục. Diễn tiến trên một địa bàn, thời gian dài, người chơi cần có sức khỏe để hoạt động liên tục. Bởi thế việc tổ chức trò chơi lớn phải được nghiên cứu rất kỹ lưỡng và tùy theo khả năng cùng sức khỏe của Đoàn sinh để ấn định những hoạt động thích hợp. Tuy nhiên đố vớ trẻ dưới 12 tuổi (oanh vũ) không nên cho chơi trò chơi lớn vì tính cách trò chơi không hợp với hạng tuổi nầy.
II. LỢI ÍCH CỦA TRO CHƠI LỚN :
Trò chơi lớn mang lại cho Đoàn sinh tham dự những lợi ích :
– Vui, thỏa mãn tính hiếu động và óc mạo hiểm của trẻ.
– Luyện tính khí : Nẩy nở sáng kiến, sự vâng lời, tinh thần thượng võ, tinh thần kỷ luật, đức hy sinh, phát huy tinh thần đồng đội, tập kiên nhẫn chịu đựng quả cảm, tháo vát, tự chủ.
– Nẩy nở cơ thể, vì trò chơi lớn là một môn thể thao tự nhiên, trong đó trẻ vận đọng tất cả các bộ phận của cơ thể.
– Thực hành các bài học chuyên môn đã học như truyền tin, dấu đi đường, gút, phương hướng, dấu chân vật, cấp cứu . . .
– Đối với Huynh trưởng thì trò chơi lớn giúp cho Huynh trưởng có cơ hội quan sát tìm hiểu tâm lý, tính tình, khả năng chuyên môn, sức khỏe Đoàn sinh.
Vì lợi ích như thế, nên ông Baden Powell, người sáng lập ra phong trào Hướng đạo đã hết lời xưng tụng : “ Trò chơi là một phương tiện giáo dục hữu hiệu, người điều khiển nó là một nhà giáo dục đại tài ”.
III. TỔ CHỨC VÀ ĐIỀU KHIỂN TRÒ CHƠI LỚN :
Trò chơi lớn là một lợi khí giáo dục. Muốn đạt được kết quả tốt, người điều khiển phải khéo léo tổ chức và điều khiển. Sau đây là những điểm cần lưu ý :
1. Phần tổ chức :
a. Đích trò chơi :
Phải nhắm trước mục đích muốn đạt đến : làm nẩy nở ở người chơi những đức tính gì ? Muốn Đoàn sinh ứng dụng những chuyên môn nào ?
b. Thời gian :
Tùy theo trình độ sức khỏe, khả năng của người chơi một trò chơi lớn có thể kéo dài từ 1 đến 2 giờ (trường hợp trại một ngày) hoặc từ sáng đến chiều (trại dài ngày). Ngoài ra cũng có thể tổ chức chơi suốt một tuần thời gian trại nhiều ngày.
c. Đề tài trò chơi :
Có thể khai thác phạm vi trong Đạo, lịch sử nước nhà, chuyện phiêu lưu mạo hiểm hoặc có tính chất xã hội. . . (nên luôn thay đổi đề tài để trò chơi lôi cuốn hơn).
d. Đất chơi :
Phải nghiên cứu địa thế. Rừng núi nhiều cây cối là nơi thích hợp nhất để tổ chức Trò chơi lớn. Bờ bể, làng mạc, thành phố cũng là nơi có thể tổ chức Trò chơi. Tùy theo khung cảnh thiên nhiên hay địa thế mà bố trí trò chơi cho thích hợp.
e. Các giai đoạn trong trò chơi :
Thường diễn tiến qua 3 giai đoạn : Giai đoạn trình bày giải thích trò chơi, giai đoạn trò chơi khởi diễn, giai đoạn diễn tiến. Cần giải thích rõ ràng, phân công hợp lý, bố trí khéo léo, đề phòng trước mọi trở ngại có thể xảy ra.
g. Các hoạt động trong trò chơi lớn :
Tùy sáng kiến và kinh nghiệm của Huynh trưởng :
– Hoạt động luyện trí : Dịch mật thư, ấn định chiến lược lúc thủ thành, khi tấn công, bố trí, phân công nội bộ, ẩn núp, cải trang. .
– Hoạt động luyện sức : Vượt núi, băng sông, nhảy hố, cầm cự phe địch . . .
– Hoạt động thử thách tinh thần : Phát huy tinh thần đồng đội, tinh thần hiệp sĩ, tinh thần tôn trọng kỷ luật, tinh thần trách nhiệm, quả cảm . . .
– Hoạt động kiểm soát chuyên môn và Phật pháp : Cấp cứu, thắt nút, tìm hướng đi, đọc họa đồ, giải đáp các khúc mắc của giáo lý . . .
Những hoạt động nêu trên sẽ tùy theo mục đích mình muốn đạt mà Huynh trưởng tùy nghi lựa chọn, phối hợp để trò chơi có những đặc điểm cần thiết : Vui, hoạt động, liên tục, hữu ích và có tính cách giáo dục.
2. Phần điều khiển :
Sau khi đã chọn đất, ấn định thời gian, sắp đặt, nghiên cứu đề tài, đất chơi, ấn định hoạt động và mọi vật dụng cần thiết cho trò chơi, nghĩa là hoàn thành phần chuẩn bị. Bây giờ đến giai đoạn thực hiện, vấn đề điều khiển là then chốt mà ta phải am hiểu :
a. Phân công Huynh trưởng :
Cần phân nhiệm Huynh trưởng trong Đoàn tùy theo trò chơi, phải cần có nhiều Huynh trưởng phụ tá. Phân công cần rõ ràng, trò chơi cần được giữ bí mật để gây hào hứng.
b. Trình bày trò chơi :
Trình bày, giải thích rõ ràng các chi tiết. Nội dung trò chơi cần lồng dưới một mẫu chuyện Đạo, lịch sử, xã hội . . .
c. Theo dõi và kiểm soát trò chơi :
Nên nhờ vài Huynh trưởng phụ trách theo dõi các em để giải quyết kịp thời những bất trắc. Mang theo túi cứu thương.
d. Kết thúc trò chơi :
Khi kết thúc trò chơi, nên để dành cho Đoàn sinh nghỉ ngơi chừng 15 phút, trong lúc đó các Huynh trưởng điều khiển họp riêng để thảo luận và quyết định tuyên bố kết quả trò chơi cùng với những nhận xét. Nên nhớ khuyến khích các đơn vị kém.
3. Lời dặn thêm :
a. Đối với người chơi :
Trước khi vào cuộc chơi, Huynh trưởng nên nhắc cho các em rõ :
– Chơi thật, nghĩa là chơi ngay thẳng không gian xảo, chơi đúng luật, chơi cho đến mãn cuộc, phải thắng hoặc thua trong vinh dự : đặt khăn tay đúng cách, mang số rõ ràng, kêu trúng số thì nhận . . .
– Phải mang theo túi cứu thương đội và hộp cứu thương cá nhân, mang theo đủ đồ dùng.
b. Đối với người điều khiển :
– Cẩm nang : Nên cho mật thư sát với trình độ Đoàn sinh, tuy nhiên để tránh tình trạng bế tắc vì không dịch nổi mật thư, Huynh trưởng nên dự liệu trước mỗi mật thư một cẩm nang, ấn định giờ mở và số điểm sẽ bị trừ.
– Hồi sinh : Có thể cho thêm trường hợp hồi sinh một lần khi bị loại lần thứ nhất để các em tiếp tục cuộc chơi bằng cách tìm Huynh trưởng (vị Tiên Bồ tát, thái tử . . .) để qua cuộc thử thách về Phật pháp và chuyên môn.
– Trình bày trò chơi : Nên trình bày một cách tự nhiên, lời lẽ hấp dẫn, danh từ thông dụng để các em dễ hiểu và thích thú. Cũng có thể trình bày bằng cách dùng lời lẽ và điệu bộ thích hợp với nội dung trò chơi. Thể lệ chơi nên giản dị dễ hiểu và giải thích rõ ràng.
– Dấu hiệu : Nên ấn định trước những dấu hiệu cần thiết trong khi chơi (bằng thủ lệnh).
– Đối với ngành Oanh Vũ : nếu có cho chơi trò chơi lớn thì không nên dùng những hoạt động quá mạnh và kéo thời gian quá dài có hại sức khỏe cho các em.
IV. KẾT LUẬN :
Trò chơi có thành công hay không là do ở người điều khiển soạn trò chơi kỹ càng, phối hợp các hoạt động khéo léo, phù hợp trình độ người chơi, bố trí các trạm, phân công người phụ trách đúng chỗ, trình bày hấp dẫn, kiểm soát chặt chẻ kết thúc hay thì sẽ được gặt hái kết quả tốt .