Trong ngũ giới, giới thứ tư là cấm nói dối, tức là tạo ra ảo cảnh qua lời nói để lừa dối – chuyện không nói có, chuyện có nói không; hoặc nói xấu sau lưng làm mất uy tín người khác hoặc nói lời độc ác rủa xả thô tục trước mặt người; nói thêu dệt chuyện bé xé ra to, cường điệu trong đa nghi tưởng tượng, nói lưỡi hai chiều như đòn xóc có hai đầu nhọn, hiểm độc hơn rắn rết.
Trong tam nghiệp, khẩu nghiệp đứng hàng thứ nhì nên tội lỗi do khẩu nghiệp tạo ra vốn không nhỏ. Tất cả mọi sự gian dối, dù là sự gian dối với mục đính hành thiện đều có sự “ hậu báo” của nó.
Ai nói trong đời người chúng ta chưa từng kết giao với những người bạn chân thật! Nếu đúng như vậy thì chính là hậu báo của các nhân giả dối trước đó, một là chúng ta chỉ kết giao với hàng “tổn hữu, ác đảng” thầy tà bạn dữ, kết bè kết đảng gây hại cho người khác; hai là chúng ta không thường quán chiếu xét soi về “lẽ thật” trong nội tại khi độc cư hay lúc sống một mình – tâm ý chúng ta luôn hướng cầu ra thế sự ngoại vật nên không tìm thấy cái chân thật chung quanh.
Khi ở bên bạn hữu, họ nói điều gì đúng điều gì sai chúng ta đều ra sức ủng hộ và bảo vệ trong tư thế đối lập khiến cho cơ hội sửa đổi tật xấu của bạn không còn, chính ta rồi cũng sẽ trở thành bạn xấu ác, tạo ra vô số vực thẳm ngăn cách tình người, tâm ý đa nghi, “tự kỷ ám thị”nghĩ người khác có ý xấu ác mưu hại mình giống mình đang có ý xấu với họ. Đây là nguyên nhân sinh ra nạn “bè phái-bè đảng” không nên có trong các đạo tràng thanh tịnh trang nghiêm.
Đối với sự xâm hại của bạn bè xấu ác là được kết giao với những “thiện hữu tri thức”, đức Phật đã giảng giải rất kỹ về những sự lợi ích khi được kết giao với hàng “thiện hữu” này:
BẠN CHÂN THẬT
Phật dạy Singàlaka (Thi-ca-la-việt): Này gia chủ tử, bốn loại bạn này phải được xem là bạn chân thật. Thế nào là bốn?:
1. Người bạn giúp đỡ: Che chở cho bạn khi bạn vô ý phóng dật, che chở của cải cho bạn khi bạn vô ý phóng dật, là chỗ nương tựa cho bạn khi bạn sợ hãi, khi bạn có công việc sẽ giúp đỡ cho bạn của cải gấp hai lần những gì bạn thiếu;
2. Người bạn chung thủy trong khổ cũng như trong vui: Nói cho bạn biết điều bí mật của mình, giữ gìn kín điều bí mật của bạn, không bỏ bạn khi bạn gặp khó khăn, dám hy sinh thân mạng vì bạn;
3. Người bạn khuyên điều lợi ích: Ngăn chận bạn không làm điều ác, khuyến khích bạn làm điều thiện, cho bạn nghe điều bạn chưa nghe, cho bạn biết con đường lên cõi chư Thiên;
4. Người bạn có lòng thương tưởng: Không hoan hỷ khi bạn gặp hoạn nạn, hoan hỷ khi bạn gặp may mắn, ngăn chận những ai nói xấu bạn, khuyến khích những ai tán thán bạn.
Này gia chủ tử, như vậy có bốn loại bạn này phải được xem là bạn chân thật.
Thuyết giảng xong, Thế Tôn đọc bài kệ:
Bạn sẵn sàng giúp đỡ,
Bạn chung thủy khổ vui,
Bạn khuyến khích lợi ích,
Bạn có lòng thương tưởng.
Biết rõ bốn bạn này,
Người trí phục vụ họ,
Như mẹ đối con ruột.
Người trí giữ giới luật,
Sáng như lửa đồi cao.
Người tích trữ tài sản,
Như cử chỉ con ong.
Tài sản được chồng chất,
Như ụ mối đùn cao,
Người cư xử như vậy,
Chất chứa các tài sản,
Vừa đủ để lợi ích
Cho chính gia đình mình.
Tài sản cần chia bốn
Ðể kết hợp bạn bè:
Một phần mình an hưởng,
Hai phần dành công việc,
Phần tư, phần để dành,
Phòng khó khăn hoạn nạn.
(Trường Bộ Kinh, Phẩm 31)
Các huynh trưởng Gia Đình Phật Tử phải nên suy ngẫm cẩn thận
Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật!
Đức Quảng